De moeizame relatie tussen journalisten en het rechts-populisme
Het radicaal-rechtse geluid kreeg de afgelopen maanden buitenproportioneel veel aandacht in het Nederlandse medialandschap. Denk hierbij aan de soap rondom Forum voor Democratie, die de maanden vóór en na de jaarwisseling televisie, radio en internet beheerste.
De consequenties hiervan zijn vervolgens dat de partijen, die deze geluiden uitspreken, ook publiekelijk kritisch zijn tegenover de media. Hoe moeten de media omgaan met alternatieve feiten en steeds luider wordende stemmen die zich op social media, in talkshows en in de Tweede Kamer zeer kritisch uitlaten richting journalisten en de media als instituut?
Wat zou jij doen als je van je werk thuiskomt en op je voordeur zit een sticker waarop staat dat je in de gaten gehouden wordt? Voor veel publieke personen zoals vermeende linkse docenten, rechters, ambtenaren, journalisten en wetenschappers werd dit werkelijkheid, omdat zij het doelwit werden van intimidatie door platforms zoals ‘Vizier op Links’. Inmiddels is er veel gebeurd rondom dit platform, het account is geblokkeerd op Twitter en er is een onderzoek gestart door het OM. Door onder andere het openbaar maken van persoonlijke informatie, willen deze platforms de veronderstelde linkse hegemonie in de samenleving doorbreken blijkt uit het laatste rapport van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Deze veronderstelde linkse hegemonie in de media wordt ook gepropageerd door verschillende rechts-populistische partijen in Nederland. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de uitspraak van Geert Wilders vier jaar geleden bij Goedemorgen Nederland waarbij hij ‘het linkse NOS Journaal’ aankondigde. Of de recentere uitspraak van Thierry Baudet waarbij hij het NOS-journaal het ‘fake news- Journaal’ noemde. Maar ook de recentelijke tweets van deze politici waarin journalisten ‘tuig van de richel’ genoemd werden dragen volgens sommige journalisten bij aan de bedreigingen. Met tot slot zelfs dreigmails richting de NVJ na de hiervoor genoemde tweet van Wilders.
Wisselwerking tussen de media en rechts-populisme
Léonie de Jonge, universitair docent Europese politiek & maatschappij aan de Rijksuniversiteit Groningen legt uit waar deze aandacht voor radicale geluiden vandaan komt en met welk doel rechts-populisten kritiek uiten op de media. Ze geeft aan dat de media een hele belangrijke rol spelen bij de opkomst en normalisering van radicaal gedachtegoed. “Dit komt door de ‘gatekeepers functie’ van de media, waarbij deze optreedt als een soort poortwachter die bepaalt wie de electorale arena mag betreden. Dit is vooral voor nieuwe partijen heel belangrijk, omdat zij vaak niet de middelen en het platform hebben om een nationaal of zelfs internationaal publiek te bereiken. Daarnaast geeft toegang tot de media je als politicus ook een stempel van legitimiteit. Dus op het moment dat je plaats mag nemen aan de talkshowtafel heft dat het stigma van extremisme op.”
Bewuste strategie
“Wat je heel vaak bij radicaal-rechts populistische partijen ziet is een bepaalde strategie om constant de schijnwerpers van de media op zich te laten richten. Dit begint vaak met het creëren van een schandaal door een soort uitspraak of een bepaalde actie. Vervolgens moet de media er iets mee want die uitspraak of actie is zo buitenproportioneel en nieuwswaardig dat het onmogelijk is om er geen aandacht aan te besteden. Daarna zie je vaak dat er een uitgesproken mediadebat plaatsvindt, waarin vragen worden gesteld als: “Wat zou hij hiermee bedoelen? Kan dit wel?”. Zodra deze uitspraak of actie dan bekritiseerd wordt, kruipt de rechts-populist in een slachtofferrol en zegt dat het helemaal niet zo bedoeld was. De media krijgen dan het verwijt dat ze vooringenomen zijn en bezig zijn met het creëren van een frame. Hierdoor ontstaat weer een ander narratief waardoor de media-aandacht in stand blijft”, aldus De Jonge.
Media-aandacht
Niet overal gaan de media op dezelfde manier om met radicaal-rechtse geluiden. Ondanks dat het rechts-populisme in Europa steeds meer voet aan de grond krijgt, zie je in een aantal landen dat rechts-populistische partijen (tot op heden) niet hebben kunnen doorbreken. In Luxemburg en Wallonië worden rechts-populistische partijen totaal buitenspel gezet, terwijl Vlaamse en Nederlandse journalisten zich over het algemeen milder opstellen. In het onderstaande audio-interview legt Léonie de Jonge uit wat het verschil is in werkwijze als men kijkt naar Nederland en Wallonië.