Journalisten in Nederland worden steeds vaker en heftiger bedreigd. Meer dan de helft van de ondervraagde journalisten geeft aan wel eens geïntimideerd te zijn tijdens het uitvoeren van hun werk. Deze ontwikkeling is voor het eerst in kaart gebracht bij het uitbrengen van het rapport ‘Een dreigend klimaat’, uitgevoerd door Marjolein W.A. Odekerken en Prof. dr. Alex F.M. Brenninkmeijer.
Zowel in Nederland als in het buitenland krijgen journalisten te maken met serieuze bedreigingen, soms zelfs georganiseerd. Eén en ander heeft gevolgen voor hun mentaliteit en hun manier van werken: ze worden terughoudender en angstiger en mijden bepaalde plekken en onderwerpen. Voor sommigen wordt zelfcensuur zelfs een vorm van bescherming. Daarnaast beamen journalisten massaal (93%) dat agressie of bedreiging een reëel en actueel gevaar vormt voor de persvrijheid. Dit blijkt ook uit het recentelijk gepubliceerde onderzoek “Agressie en Bedreiging richting Journalisten 2021”. Een journalist uit dit onderzoek benadrukt: “Ik ben van mening dat de persvrijheid en de veiligheid van journalisten/fotografen de afgelopen tijd enorm is aangetast.”
De bedreigingen komen volgens het rapport in verschillende vormen voor. Het gaat om fysiek geweld en intimidaties zowel op straat en online. Denk aan de journalist van RTV Rijnmond die een aantal maanden geleden in Krimpen aan den IJssel geduwd en getrapt werd door een kerkganger. Maar ook online zijn er, vooral in 2020 waarin corona de hele samenleving beïnvloede, veel meldingen bij de politie binnengekomen van bedreigingen en intimidaties. Waar het aantal meldingen in 2018 en 2019 rond 3.600 bleef schommelen, waren dat er in 2020 meer dan 4.000. Honderden meldingen meer waarbij achter elke melding een verhaal schuilt; een kleine toename met verstrekkende gevolgen.
Om erachter te komen waar deze trend vandaan komt, sprak ik met Thomas Bruning, algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ).
Wat deze verstekkende gevolgen zijn, bespreek ik met Thomas Bruning, algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ). Met hem probeer ik erachter te komen waar de toename van bedreigingen richting journalisten vandaan komt.
Social media
Op het gebied van social media zijn er ook ontwikkelingen te zien die bijdragen aan het wantrouwen in de ‘mainstream media’. Vooral in 2020, een jaar dat werd gekenschetst door Covid-19, waarin veel meer mensen thuis zitten, zie je dat de online betrokkenheid op social media is toegenomen. Thomas Bruning legt uit dat hierdoor het wantrouwen in de media voor sommige mensen is gaan groeien: “Wanneer mensen in hun eigen nieuwsbubbel zitten, hebben ze vaak zoiets van, ja maar wacht even, mijn waarheid hoor ik bij de NOS of de Telegraaf niet terug, maar ik lees het wel in mijn social media bronnen.”
Oplossingen
Bruning geeft aan dat een eenduidige oplossing voor dit probleem erg lastig is aan te wijzen: “De allerbelangrijkste oplossing ligt hem in een soort publiek besef naar wat het belang van de journalistiek is en dat mensen daar ook respect voor hebben. Dat verschillende groepen ook inzien dat de journalist er voor beide kanten staat, en dan maakt het echt niet uit of het woonwagenbewoners zijn, boze boeren, klimaatactivisten of de virusontkenners, maar je moet journalisten ook de kans geven om beide kanten aan te horen.”
Freelancer Marijn Joop vindt dat je als journalist soms ook meer begrip mag hebben voor een heftige reactie. Lees zijn verhaal hier: “Voor ons was het púúr nieuws. Ter plaatse kom je erachter dat er ook een heel persoonlijk verhaal achter zit”