JOURNALISTEN ONDER VUUR

Door Jaap Blokker

Ik studeer af. Als journalist. Als ik kijk naar mijn toekomstige beroep, schrik ik wat er de afgelopen tijd is gebeurd. Een steen tegen het hoofd van een journalist, kerkgangers die journalisten belagen, journalisten die opgejaagd worden in een steegje, de NOS die haar logo van de bus moet halen of een aanslag op het gebouw van De Telegraaf. Maar er gebeuren ook minder sensationele incidenten. Denk hierbij aan intimiderende appberichten waarin geëist wordt dat een artikel niet gepubliceerd wordt. Wanneer een journalist dan de beslissing neemt om het artikel niet te plaatsen, zwicht diegene uit angst voor onaangename gevolgen. Ik kijk een beetje met angst toe. Is dit het beroep waar mijn toekomst ligt?

​

In 2017 schreef oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer het onderzoek ‘een dreigend klimaat’ over agressie en geweld tegen journalisten. Uit dit onderzoek bleek dat 61% van de journalisten wel eens te maken heeft gehad met geweld of intimidatie tijdens het werk. Hiervan gaf de helft aan dat zij terughoudender waren geworden in hun berichtgeving na het melden van een incident. 15% van de journalisten gaf zelfs aan liever helemaal niet meer te publiceren na een incident. Na het bestuderen van de conclusies van dit onderzoek, besloten de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), het Genootschap van Hoofdredacteuren, de politie en het Openbaar Ministerie in november 2019 de handen ineen te slaan en het meldpunt PersVeilig op te richten. Dit meldpunt heeft als doel als helpdesk te fungeren voor journalisten, die aangifte willen doen of zich willen laten informeren over de gevaren bij verslaggeving. Daarnaast is door PersVeilig een protocol opgesteld om anders om te gaan met de meldingen van journalisten bij het politiebureau. Journalisten hebben bij de politie een zogenoemde ‘preferente positie’ gekregen, wat inhoudt dat hun aangifte een hoge prioriteit krijgt als het gaat om opsporing en vervolging van verdachten van agressie en geweld. Journalisten hebben hiermee dezelfde rechtspositie gekregen als medewerkers met een publieke functie, zoals politieagenten, ambulancepersoneel en leraren.

​

Toch blijkt dat deze ‘preferente positie’ in werkelijkheid anders wordt uitgevoerd dan deze op papier beschreven staat. In gesprekken met journalisten van de regionale Omroep Flevoland blijkt dat er niet altijd een hoge prioriteit wordt gegeven aan journalisten. “Ik vind ook dat het een onderschat probleem is in de zin van dat er wel veel aandacht voor is, maar dat er enorm veel blijft hangen in de bureaucratische sfeer. In de uitvoering zie je dat er heel weinig gebeurt en verandert”, aldus hoofdredacteur Allard Berends van Omroep Flevoland.

Om beter te begrijpen waar deze problemen vandaan komen, moet er naar de oorzaak gekeken worden. Ik ben hiervoor gaan kijken naar uitspraken in het publieke debat. Hier speelt de politiek een prominente rol bij het creëren van wantrouwen in de media. Maar ook andere publieke personen zoals bijvoorbeeld Akwasi, hebben zich negatief uitgelaten ten opzichte van de pers door een journalist te dwingen zijn opname te wissen.  Sinds de opkomst van de Amerikaanse president Donald Trump, zijn termen als ‘fake news’ en ‘mainstream media’ ineens gemeengoed geworden in het vocabulaire van enkele westerse politici. Ook in Nederland zie je steeds vaker uitspraken van rechts-populisten over de vooringenomenheid van de pers, waarbij termen als ‘framing’ en ‘linkse media’ regelmatig de kop opsteken. Ondanks dat er niet gesteld kan worden dat het gebruik van deze termen direct bijdragen aan de toename in bedreigingen van journalisten, is het toch interessant om te kijken naar de reden achter het gebruik van deze termen en de bijzondere wisselwerking tussen de media en radicaal-rechts populistische politici.

​

Om een diepgaand inzicht te krijgen in de huidige situatie in het journalistieke landschap, ben ik in gesprek gegaan met diverse journalisten, wetenschappers en experts die hun eigen bijdrage hebben geleverd om het complexe probleem van de toenemende bedreigingen in kaart te brengen. Anderen zijn tegen wil en dank ervaringsdeskundigen geworden en zijn op die manier betrokken geraakt bij het probleem van de toenemende bedreigingen.

​

In deze productie onderzoek ik wat de omvang van dit probleem is. Hier probeer ik achter te komen door te kijken naar de persoonlijke verhalen, de invloed van de politiek en de media zelf, de observaties van de journalistieke vakbond, en tenslotte de oplossingen voor het probleem. In hoeverre worden Nederlandse journalisten bedreigd, en wat voor invloed heeft dit op de Nederlandse persvrijheid?  Kortom: hoe gaat mijn toekomst als journalist eruitzien?

Klik hieronder op de verschillende deelproducties over dit onderwerp.

Al benieuwd wat de conclusies waren uit mijn onderzoek? Klik dan hier